Chuyện Hà Nội và văn minh ứng xử

Chuyện Hà Nội và văn minh ứng xử

Hà Nội có thể bêu tên người mặc "hở hang, phản cảm". Theo dự thảo Quy tắc ứng xử nơi công cộng, người dân "không nên mặc trang phục không phù hợp thuần phong mỹ tục, gây phản cảm", nếu vi phạm sẽ bị nhắc nhở, phê bình công khai.

Tôi chưa thấy thành phố Sài Gòn có dự thảo hay ý kiến ý cò gì trong vấn đề này. Có lẽ các cô gái Hà Nội ngày nay "văn minh tân tiến" hơn các cô gái Sài Gòn chăng? Vì thế người dân Sài Gòn vẫn thản nhiên như không, ăn mặc búa xua theo ý mình chẳng ai nhắc nhở phê bình gì. Nhắc nhở nhiều khi lại bị các cô phản ứng cho ăn vài cái gót giầy lỗ đầu. "Anh làm gì có quyền nhắc nhở tôi, anh không là bồ của tôi hay chồng tôi, đừng có ấm ớ, anh định tán tôi hay sao?"

Nhưng ở Hà Nội thì ai cũng có quyền được nhắc nhở, phê bình theo đúng "luật" quy tắc ứng xử. "Cô ăn mặc thiếu vải tôi có quyền phê bình công khai."

Vậy hãy thử nhìn xem cái quy tắc đó của mấy ông ở Sở Văn Hóa và Thể Thao TP Hà Nội đang tham khảo ý kiến người dân về dự thảo quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn Thành phố, trong đó đáng chú ý nhất là hình phạt bêu tên người ăn mặc hở hang trên báo chí.

Chỉ nên có khuyến cáo về trang phục ở những nơi nhất định như đền, chùa, lăng tẩm.

Quy tắc gồm có những gì?

Ngày 3/2 vừa qua, Hà Nội bắt đầu tổ chức lấy ý kiến đóng góp xây dựng dự thảo Quy tắc ứng xử nơi công cộng.

Theo dự thảo, các tổ chức và cá nhân làm việc, sinh sống, công tác, tham quan, học tập trên địa bàn không nên nói to, gây ồn ào; nói tục, chửi bậy; hút thuốc, khạc nhổ, phóng uế tùy tiện; xả rác thải, chất thải trái nơi quy định; viết bậy, bôi bẩn lên các công trình công cộng và không mặc trang phục hở hang trái với thuần phong mỹ tục, gây phản cảm…

Tại khu vui chơi giải trí, điểm tham quan, nhà ga, bến tàu hay sân bay... dự thảo nêu quy tắc không chen lấn, xô đẩy, gây rối; ăn uống, ngủ, nghỉ tùy tiện... Người bán không tranh giành khách, chèo kéo; nâng giá hàng hóa và dịch vụ đối với khách du lịch. Hà Nội cho rằng việc ban hành quy tắc ứng xử nơi công cộng nhằm từng bước xây dựng những chuẩn mực đạo đức hướng tới thành phố thanh lịch, văn minh; góp phần giữ gìn và phát triển truyền thống văn hóa tốt đẹp của thủ đô và đất nước.

Tổ chức, cá nhân thực hiện tốt Quy tắc sẽ được biểu dương, khen thưởng và nếu vi phạm sẽ bị nhắc nhở, phê bình công khai trên phương tiện thông tin đại chúng.

Quy định có rất nhiều chi tiết, chắc chắn không có một người dân Hà Nội nào dù thông minh đến đâu cũng không thể nhớ hết. Vì nếu nó được thành hình, dán lên tường, đứng đọc cũng đã thấy mỏi mắt rồi, nhớ một hai điều đã khó, nhớ đến hàng trăm "điều nên làm" và "không nên làm" thì xin thua thôi.

Mặc hở thế này mà đi lễ chùa à?

Tôi chỉ xin tường thuật đôi dòng đầu tiên:

Điều 1. Mục đích
1. Từng bước xây dựng, hình thành những chuẩn mực đạo đức nhằm điều chỉnh lời nói, thái độ, hành vi của cá nhân, tổ chức nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội, xây dựng Thành phố thanh lịch, văn minh.
2. Góp phần giữ gìn và phát triển truyền thống văn hóa tốt đẹp của Thủ đô và đất nước, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Điều 2. Phạm vi và đối tượng áp dụng
1. Phạm vi áp dụng của Quy tắc là nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội.
2. Đối tượng áp dụng của Quy tắc là các tổ chức và cá nhân làm việc, sinh sống, công tác, tham quan, học tập trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Điều 3: Quy tắc ứng xử chung
Có hàng trăm điều "Nên làm" và "Không nên làm"…
Nói rõ hơn là tất cả mọi công dân của TP Hà Nội đều phải tuân theo, không ngoại trừ bất cứ ai già trẻ lớn bé gái trai ông già bà già và trẻ con…

Đúng là một văn bản dài dòng làm ra cho có thôi. Chẳng ai nhớ đâu, ngay cả đến mấy ông chịu trách nhiệm cũng không thể nhớ hết được nên sẽ chẳng có ai làm, chẳng có ai nhắc nhở phê bình đâu.

Vì thế dự thảo vừa ló đầu ra đã bị người dân phản ứng quyết liệt.

7 câu hỏi trước khi bêu ăn mặc hở hang

Theo báo Pháp Luật Online: Sở Văn Hóa và Thể Thao TP Hà Nội đang tham khảo ý kiến người dân về dự thảo quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn TP, trong đó đáng chú ý nhất là hình phạt bêu tên người ăn mặc hở hang trên báo chí.

Khoan bàn tới chuyện vi phạm chính những luật lệ đang có như quy định xử phạt vi phạm hành chính, quyền riêng tư cá nhân, điều khoản trên của dự thảo này vẫn vấp phải hàng loạt bất cập đến phi lý.

Ở góc độ một người dân chưa bao giờ ăn mặc hở hang khi ra đường, người viết cũng có thể chỉ ra những điểm vô lý đi ngược thời đại, ngược ý dư luận và ngược cả đà phát triển tự nhiên của con người.

- Thời này là thời nào?
Trong các khẩu hiệu xây dựng các đô thị lớn trong cả nước, tiêu chí hiện đại, nghĩa tình luôn được đề cao. Thế nào là hiện đại? Nôm na đó là phát triển và tự do. Thời hiện đại là con người được cởi bỏ những rào cản gò bó, không cần thiết để tư tưởng được thực sự tự do, thúc đẩy óc sáng tạo.

Ăn, mặc, ở, đi lại là những hoạt động căn bản, thiết yếu nhất của con người… Thời này mà còn có chuyện bắt mặc cái này, không cho mặc cái nọ thì đến trẻ con nó cũng phản đối.

- Thế nào là hở?
Câu này rất hóc búa, hở trên hay dưới, chiều ngang hay chiều sâu, hở là không có vải hay có vải mà cũng như không, hở bao nhiêu centimet thì được coi là hở hang? Nếu muốn phạt phải có quy định cụ thể, chỉ số rõ ràng, nếu không người đi phạt có nguy cơ bị kiện ngược.

- Lúc bắt được "đối tượng" sẽ làm gì? Lấy thước ra đo hay kính lúp ra soi để xác định độ hở, còn ghi biên bản chứ. Khi thực hiện những việc này, người đi phạt coi chừng "ăn đạn" vì cố chỉ ra chỗ hở của đối phương mà quên là mình đang rất khiếm nhã.

- Phân biệt phản cảm và gợi cảm thế nào?
Đối với nữ giới, gợi cảm chính là một nét đẹp. Nhu cầu được phô diễn, thưởng thức cái đẹp qua những bộ trang phục gợi cảm là vô cùng chính đáng của tất cả chúng ta. Phân biệt gợi cảm và phản cảm đôi khi rất rõ ràng nhưng có lúc lại rất khó khăn và đầy tính chủ quan. Nếu không làm rõ được căn cứ thì lấy gì để người bị phạt tâm phục khẩu phục.

Các cô gái này có thể bị bêu tên người mặc hở hang, phản cảm.

- Mặc hở đi đâu?
Có thể giới showbiz, thiết kế thời trang… sẽ phản ứng với điều luật này mạnh nhất. Ai cũng biết khi đi dự sự kiện, dạo phố… diễn viên, ca sĩ thường diện những bộ cánh rất bắt mắt. Nếu muốn phạt, chỉ cần bước vào một sự kiện của showbiz chắc sẽ hốt được một rổ người đẹp với đủ loại trang phục xuyên thấu, cắt cúp táo bạo, thiếu trên, hụt dưới…

Tất nhiên có vài bộ váy thiếu thẩm mỹ trong số này nhưng tôi tin là các nhà thiết kế cũng sẽ khóc ròng nếu bắt họ chỉ được may những bộ váy kín.

Các nước cũng chỉ có thể phê bình, xử phạt trang phục không phù hợp ở một số địa điểm nhất định như đền chùa, lăng tẩm… thôi.

- Ai sẽ đi canh?
Lực lượng nào sẽ đảm nhận nhiệm vụ đi tuần tra, xử lý người ăn mặc hở hang, phản cảm. Hiện nay chúng ta đã đủ lực lượng để đi kiểm tra, phát hiện và ngăn chặn những vấn nạn gây hại cho xã hội như trộm cắp, hành hung, giết người, ma túy, thực phẩm bẩn… chưa? Có khi nào khi chia quân đi xử lý váy hở thì sẽ có thêm một vụ hàng gian, hàng giả, rau tưới hóa chất sinh ra không?

- Bêu tên ở đâu?
Báo chí nào sẽ đăng bảng bêu tên người mặc hở trong khi xã hội còn quá nhiều vấn đề khác cần phản ánh, đấu tranh? Nếu là lên án cái xấu thì xã hội còn cả tỉ hành vi khác xấu, ác, hại hơn một chút phóng khoáng trong ăn mặc của thiên hạ.

Nói kiểu báo chí thì đây là dạng đề tài không có bạn đọc, ngoại trừ khuyến khích trí tò mò, bới móc của một nhóm thiểu số. Ai trả tiền để đọc những cái tên này? Ngoài ra, bêu bao nhiêu cho đủ, một hay hai trang, chi phí ở đâu ra trong khi hiện nay tờ báo nào gồng gánh phần nội dung của mình cũng đã đủ… đuối.

Cô gái lưng trần lái xe trên đường phố Hà Nội.

- Đó là chưa kể đến chuyện bêu tên người ăn mặc hở hang là phạm luật (theo Điều 72 của luật xử lý vi phạm hành chính thì chỉ được bêu tên trong 14 trường hợp vi phạm hành chính bị xử phạt, trong đó không có trường hợp này).

- Đố lấy được tên người vi phạm
Nếu họ đã mặc thiếu vải thì chỗ để cất giấy tờ tùy thân đã ít hẳn đi rồi. Họ nói không mang theo giấy tờ thì lực lượng chức năng sẽ làm gì, chẳng lẽ lục soát người. Lúc này lực lượng chức năng hoàn toàn có thể vi phạm pháp luật chỉ để bảo vệ một quy tắc ứng xử. Một cái tên thôi mà, muốn nói tên gì mà không được, việc bêu tên lúc đó sẽ hoàn toàn vô giá trị.

Có thể thấy quy định này không có lợi cho ai mà còn gây ra nhiều phản ứng bất đồng trong xã hội, làm tăng sự chống đối trong dư luận người dân đối với các cơ quan chức năng. Tóm lại là lợi bất cập hại…

Với những phản ứng như trên của người dân, một kịch bản cười ra nước mắt có thể xảy ra như thế này:
Kịch vỉa hè.

Một cô gái Hà Nội đang đi trên đường, bỗng có một anh nhảy ra cản đường la toáng lên rằng: Cô kia, sao ăn mặc phản cảm thế, thiếu trên hở dưới như thế à?

Cô gái sững sờ dừng lại hỏi: Anh nói cái gì?
Anh thanh niên trả lời: Tôi "phê" cô đấy!

(Xin lưu ý là các quan Hà Nội thường hay nói tắt mất chữ cho nhanh thí dụ như "cấp trên đã quyết định rồi" thì chỉ nói "trên đã quyết rồi". Phê bình thì chỉ cần nói là "phê" thôi)

Cô gái đỏ mặt mắng: Tôi ăn vận thế nào là quyền của tôi, anh có quyền gì mà "phê" tôi? Dân chơi chúng tôi gọi "phê" là mê ma túy đấy. Anh mê tôi à? Đi chỗ khác chơi, đồ dở hơi.

Chàng thanh niên lớn tiếng: "Ừ tôi phê có đấy, tôi phê theo đúng luật nhà nước, cô không tin thì đến Sở Văn Hóa Thông Tin với tôi. Ở đấy cô sẽ biết thế nào là đúng "phê đúng luật".

Cô gái vênh mặt: Tôi không đi đâu cả, Sở Văn Hóa nhà anh làm gì có quyền đưa ra luật cho người dân. Anh có muốn đi thì đến Ủy Ban Luật Pháp Quốc Hội với tôi. Luật nào cấm tôi không được ăn mặc theo ý mình?

Anh Thanh niên vẫn vênh mặt: Luật mới đấy, tôi có quyền "phê" cô công khai.

Hai bên cãi nhau nhùng nhằng, chẳng bên nào thua bên nào. Anh cảnh sát cũng chỉ biết cầm dùi cui đứng nhìn, thấy hai người cùng có lý, chẳng biết ai đúng ai sai. Người dân vỉa hè được một phen cười bể bụng.

Vở kịch vỉa hè này rất có thể đã diễn ra rồi, các cụ chưa biết đấy thôi. Đừng nói tôi "phịa" ra nhé!

Văn Quang

(Sài Gòn 19.02.2017)