CHUYỆN DỰ BÁO ĐỘNG ĐẤT VÀ TSUNAMI
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Ngày 11/3 /2011,lúc 14.46 hr giờ địa phương, một trận động đất cấp 8.9-9.1 đả xảy ra.Tâm điểm nằm ngoài khơi 125km, vùng Đông Bắc Nhật Bản. Tiếp nối là một đợt Sóng thần Tsunami cao 10m ,vô cùng khóc liệt,tràn sâu vào cả 5-10 km và tàn phá vùng duyên hải tiếp cận, đặc biệt là thành phố Sendai,cách Tokyo trên 300km.
Thiệt hại nặng nề. Sơ khởi có trên 586 người chết và trên 1000 mất tích…Nhà máy điện nguyên tử Fukushima unit 1 đả phát nổ…
***
Ngày nay, ngành địa chấn học rất tiến bộ. Khoa học có thể biết chuyện gì đang diễn ra sâu trong lòng đất, vùng nào trên thế giới nằm trong diện nguy hiểm có thể bị động đất, v.v.
Cái mấu chốt của vấn đề là câu trả lời: thời điểm nào thì động đất sẽ xảy ra, và tại nơi đâu?
Cho tới ngày nay, các nhà khoa học đành chịu thua, không thể trả lời câu hỏi trên được, nhưng họ có thể tiên đoán khá chính xác nhiều ngày hoặc nhiều giờ trước khi các thiên tai xảy ra, chẳng hạn như sương mù, bão tố, cuồng phong, tornados, núi lửa trỗi dậy…
Từ ngàn xưa tới nay, trong dân gian thường lưu truyền những huyền thoại, những mẩu chuyện và tin đồn về các loài động vật hay côn trùng nói chung, đôi khi chúng biểu lộ những hành vi lạ thường một thời gian trước khi thiên tai xảy đến.
Đây là những tin rất khó kiểm chứng được về mặt khoa học, nhưng ngược lại hầu như dân gian, đặc biệt là tầng lớp người có tuổi thì cả quyết đó là những dấu hiệu chúng ta không nên xem thường được!
Vụ động đất Haiti năm 2010
Thảm kịch to tát của trận động đất cấp độ 7.0 ở Haiti ngày 12/1/2010 đã làm gần cả trăm ngàn người thiệt mạng và hơn 1,5 triệu người phải lâm vào cảnh màn trời chiếu đất.
Người ta tự hỏi liệu các nhà khoa học có cách nào để dự báo, và tiên đoán trước một cách chính xác thời gian cùng địa điểm thiên tai sắp xảy ra hay không?
Trong thực tế, động đất là một hiện tượng thiên nhiên rất phức tạp, rất khó tiên đoán được trong thời gian ngắn hạn.
Nó có thể xảy ra không báo trước ở bất cứ đâu, bất cứ một quốc gia nào, giàu cũng như nghèo.
Dựa vào các dữ kiện khoa học, các nhà chuyên môn lỗi lạc về địa chấn học chẳng hạn như Michael Blanpied của US Geological Survey (USGS) đã tiên đoán từ lâu là Haiti trước sau gì thế nào cũng sẽ nếm mùi một trận động đất rất quan trọng.
Lý do nêu ra là Haiti nằm ngay trên hai địa khối di chuyển kề nhau hay còn gọi là hai mảng kiến tạo địa tầng plates tectonic quan trọng, có tên là North American và Caribean để tạo thành đới đứt gãy Enriquillo-Plantain Garden Fault.
Theo nhà địa chấn Roger Musson, đới đứt gãy nầy xuất phát từ biên giới phía nam giữa Haiti và Dominican Republic và chạy về hướng Tây đến tận Jamaica. Đặc biệt là có rất nhiều hệ thống toạc mẫu trợt ngang strike-slip faults chạy vào những vùng đông dân cư.
Theo ông ta thì trận động đất Haiti có thể xem là The Big One như người ta thường hay nói.
Bà con Việt Nam mình sống tại Hoa Kỳ đều biết đới đứt gãy nổi tiếng San Andreas Fault dài 600 miles (950 km) chạy dọc theo bờ biển California.
The San Andreas fault is the border between two tectonic plates—the North American Plate and Pacific Plate. Los Angeles is located on the Pacific Plate, and San Francisco is on the North American Plate. In a few million years, the two geographic areas will be right next to each other because the western side of the fault (the Pacific Plate) is moving northward with respect to the rest of the state. The fault is moving at about 2 centimeters (just under an inch) per year.
Cali là vùng động đất từ xưa nay nhưng đồng thời cũng là miền đất hứa của đại đa số người tị nạn Việt Nam. Thôi thì tới đâu thì tới. Sống chết đều do số mạng cả!
Động đất xảy ra bằng cách nào
http://www.seismo.unr.edu/ftp/pub/louie/class/100/seismic-waves.html
Khi đới đứt gãy bị cắt ra ra nó sẽ tạo nên hai biến đổi về hình thái: một tĩnh và và một động
1)- Biến đổi tĩnh (static deformation): làm thay đổi, biến dạng vĩnh viễn vị trí của các vùng trên mặt đất.
Chu kỳ của một trận động đất xuất phát từ đới đứt gãy không bị áp lực (fault not under stress) sang cho đới đứt gãy dưới áp lực (stressed fault) khi có sự di chuyển của điạ tầng plate tectonic. Tất cả đường xá hay xa lộ hoặc cầu đường cũng như kiến trúc chẳng may bắt ngang vết đứt đó, đều sẽ bị gãy ra.
earthquake and a newly-relaxed but deformed state.
Typically, someone will build a straight reference line such as a road, railroad, pole line, or fence line across the fault while it is in the pre-rupture stressed state. After the earthquake, the formerly stright line is distorted into a shape having increasing displacement near the fault, a process known as elastic rebound.
2)-Biến đổi động (dynamic deformation)
Chủ yếu là các luồng sóng chấn động gây ra khi có sự đứt gãy của trận động đất. Chúng được gọi là seismic waves.
+ luồng sóng P (P waves or Primary waves): là sóng nén ép. Chúng di chuyển nhanh nhất từ 1.5-8km trong một giây trong vỏ địa cầu. Luồng sóng P làm rung chuyển theo hướng đi của chúng.
+ luồng sống S (S waves or Shear waves): làm rung chuyển mặt đất theo hướng thẳng góc, nghĩa là từ dưới lên trên.
Tsunami xảy ra bằng cách nào?
Drawing of tectonic plate boundary before earthquake
Overriding plate bulges under strain, causing tectonic uplift
Plate slips, causing subsidence and releasing energy into water
The energy released produces tsunami waves
Cường độ của một trận đông đất: thang Richter
Earthquake Severity
Richter Earthquake
Magnitudes Effects
Dưới 3.5: Không thể cảm nhận, nhưng ghi nhận được trên biểu đồ
3.5 – 5.4 :Thường cảm nhận được nhưng hiếm thấy gây thiệt hại
Dưới 6.0:Thiệt hại nhẹ đối với các kiến trúc mới xây.
Thiệt hại nặng nề đối với các nhà cửa xưa, cũ kỹ trong những vùng nhỏ hẹp.
6.1 – 6.9: Có thể gây thiệt hại những vùng dân cư rộng lớn cả trăm cây số.
7.0 – 7.9: Động đất lớn. Thiệt hại rất quan trọng cho một vùng rộng lớn.
8 hoặc hơn: Động đất khủng khiếp, thật lớn.Thiệt hại vô cùng quan trọng trong một vùng
rộng lớn.
Một số trường hợp hành vi khác thường của thú vật
Trận Tsunami ngày 25/12/2004 đã giết hại trong khoảnh khắc cả trăm ngàn người tại Indonesia, Thái Lan, và Sri Lanka.
Sau trận Tsunami, có nhiều nguồn tin giựt gân dược lưu truyền như tại một vườn thú nọ hay lâm viên ở SriLanka các thú lớn như cọp, beo và voi đều cảm nhận được tai họa sắp đến nên đều bộc lộ ra những hành vi khác thường, như la rống thảm thiết, chạy nhảy lung tung và có vẻ hốt hoảng.
Voi không ngớt quất vòi vào các thanh sắt quanh chuồng, rồi bức xiềng và tông phá rào chạy thoát thân về những vùng cao. Thậm chí có tin đồn rằng, nhiều trẻ em nhờ bám vào lưng voi nên đã sống sót được…
Rồi báo chí, internet hè nhau tung tin là các toán cấp cứu chỉ thấy toàn là xác người mà rất ít thấy xác thú vật. Những tin đại loại như thế chỉ trong 1-2 ngày là phổ biến đi khắp thế giới.
Người ta nghĩ rằng thú vật thoát chết được là nhờ chúng có giác quan thứ sáu.
Các nhà khoa học thì không tin việc thú vật có giác quan thứ sáu. Họ nói, các thú lớn như voi, đều biết lội một cách tự nhiên nên thoát chết thì cũng dễ hiểu mà thôi!
Ngày 4 tháng giêng 2005, Associated Press cho biết có vô số xác thú vật trôi dạt theo bờ biển Sri Lanka và đoán là toàn bộ thú vật sống trong lâm viên Calimere Wildlife Sanctuary có thể đã chết đuối hết?
Ngày 3 tháng 3/2005, Tổng giám đốc Daily New Sri Lanka đã bác bỏ các tin đồn ban đầu do phụ tá của ông loan truyền trước kia về vụ không có thú vật chết trong trận Tsunami.
Theo ông Tổng giám đốc, thì Tsunami đã giết đi hầu hết toàn bộ các loài thú nhỏ trong vùng như rắn rết, chuột, thỏ, v.v.
Còn thú lớn như voi, cọp, vân vân…có thể thoát được nhờ có sức chịu đựng lớn với sóng nước.
Theo tài liệu, thì trận động đất xưa nhất đã thấy xảy ra vào năm 373 trước Công nguyên tại Hy Lạp.Trong biến cố nầy các thú nhỏ như chồn, chuột, rắn rết biết trước động đất sắp xảy ra nên chúng đều bỏ hang, bỏ ổ chạy thoát thân trước khi thiên tai giáng xuống…
Chắc các bạn, cũng như người viết đều thường có nghe nói về những câu chuyện đại loại như trên.
Ba năm trước đây, có rất nhiều huyền thoại, tin đồn liên quan đến trận động đất khốc liệt ở tỉnh Tứ Xuyên (Sichuan)Trung Quốc chỉ vài tháng trước ngày khai mạc Thế Vận Hội 2008.
Đây là một trận động đất lớn cấp 7.9 theo thang Richter… Có 70.000 chết và trên 18.000 người mất tích.
Đầu tiên hồ nước tại thành phố Enshi thuộc tỉnh Hồ Bắc (Hubei) cách trung tâm địa chấn (epicentre) 500km đột nhiên cạn queo 3 tuần trước ngày động đất.
Ba ngày trước khi xảy ra động đất, hàng trăm ngàn cóc phải vọt lên đường phố xầm uất của thành phố Miên Châu (Mianzhu) để tìm đường lánh nạn.
Các cụ già thì cho rẳng đây là điềm dữ, báo hiệu sắp có thiên tai gì đó sẽ xảy ra?
Giới trẻ thì cười khoái chí, và nói là cóc diễn hành để đón rước đuốc Thế Vận, vậy chuyện gì mà phải lo?
Các giới chức chuyên môn về động đất Trung Quốc cũng chẳng màng phải quan tâm đến các hiện tượng trên, vì họ cho rằng đó là dị đoan mê tín và phản khoa học!
Và giới trách nhiệm về lâm vụ địa phương của nhà nước thì cả quyết hiện tượng cóc nhảy là chuyện bình thường mà thôi!
Sau đó chỉ ba giờ trước khi động đất, thú vật tại sở thú Vũ Hán (Wuhan) cách tâm điểm động đất lối 1.000 km về phía Đông bắt đầu biểu lộ những hành vi khác thường. Chúng có vẻ rất lo âu, hoảng hốt cùng cực về một chuyện gì ghê gớm sắp xảy ra… Ngựa rằn đập đầu liên hồi vào chuồng… Voi quất vòi loạn xạ tứ phía… Hai mươi con cọp và sư tử đúng ra là giờ ngủ trưa của chúng, nhưng có vẻ bồn chồn đi rảo không ngơi nghỉ quanh chuồng…Vài phút trước khi xảy ra động đất, cả chục con công đều đồng loạt ré lên kêu thất thanh.
Theo Roger Musson, một nhà nghiên cứu quốc tế của Anh Quốc về địa chấn học thì tất cả nhận xét về các hành vi lạ bên trên có thể là do tác động thay đổi vị trí của các lớp đá trong lòng địa cầu, đã làm sản sinh ra sóng điện từ mà một số thú vật có thể cảm nhận được dễ dàng.
Cũng có giả thuyết khác cho rằng, một vài loài vật có khả năng thiên bẩm cảm nhận được những luồng sóng có tầng số rất nhỏ ngoài sự cảm nhận của loài người.
Mùa Đông 1975, căn cứ trên hành vi lạ thường của thú vật, giới chức Trung Quốc cho di tản khẩn cấp cư dân thành phố Haicheng thuộc Đông Bắc tỉnh Liêu Ninh (Liaoning) chỉ một ngày trước khi có trận động đất cấp độ rất mạnh 7.3 theo thang Richter. Thiên tai nầy đã giết hại 2.000 người thay gì 200.000 người như dự đoán trong trường hợp không có di tản.
Thay đổi trong môi sinh chẳng hạn như mực nước giếng, nước ao hồ cạn đi lạ thường cũng được ghi nhận trong trận động đất mực độ 7.6, xảy ra vào ngày 28 tháng 7 năm 1976 tại Tangshan nằm về phía Đông BắcTrung Quốc và đã làm thiệt mạng 240.000 người.
Điểm trớ trêu là vài ngày trước đó chánh phủ trung ương có gởi chuyên viên về địa chấn đến thẩm định tình hình động đất vùng nói trên, nhưng họ không ghi nhận được dấu hiệu gì khác thường hết. Trên đường về, phái đoàn ghé ngủ đêm tạiTangshan nhưng chẳng may chính đêm hôm đó một trận động đất lớn xảy ra làm toán chuyên viên phải bỏ mạng.
Dân chúng Nhật Bản cho biết vài ba ngày trước trận động đất Nemuro Oki xảy ra vào năm 1973, họ nhận thấy có rất nhiều chó hoang hơn thường lệ đi thơ thẩn trên các đường phố.
Some zoologists hypothesise that some animal species have an ability to sense subsonic Rayleigh waves from an earthquake or a tsunami. If correct, monitoring their behavior could provide advance warning of earthquakes, tsunami etc. However, the evidence is controversial and is not widely accepted. There are unsubstantiated claims about the Lisbon quake that some animals escaped to higher ground, while many other animals in the same areas drowned. The phenomenon was also noted by media sources in Sri Lanka in the 2004 Indian Ocean earthquake.
[25] [26] It is possible that certain animals (e.g., elephants) may have heard the sounds of the tsunami as it approached the coast. The elephants' reaction was to move away from the approaching noise. By contrast, some humans went to the shore to investigate and many drowned as a result.
Thú vật có giác quan thứ sáu không?
Khoa học không bao giờ tin rằng thú vật có giác quan thứ sáu để dự đoán thiên tai.
Nhưng thú vật có những khả năng và những giác quan đặc biệt mà con người không có.
Và cũng chính nhờ vào những giác quan đặc biệt nầy mà các thú như voi, hươu cao cổ, cá voi, trâu nước, tê giác, cá sấu, vân vân…có thể cảm nhận được hạ âm infrasounds tức là những âm thanh thật thấp dưới 20 Hz (mức âm thanh thấp nhứt mà con người chỉ có thể nghe được là 20Hz).
Đó là chưa nói đến việc thú vật có thể cảm nhận được sự thay đổi điện từ trong lòng đất. Bồ câu bay được nhờ biết định hướng vào từ trường.
Chắc chắn là thú vật như voi chẳng hạn cảm nhận được sóng P waves (đi rất nhanh trong lòng đất) vài giây trước sóng S waves tiếp nối theo sau làm xụp đổ nhà cửa.
Sóng infrasounds di chuyển trong đất, trong nước và trong không gian.
Voi có thể dậm chân để liên lạc với đồng loại ở cách xa hằng chục km. Tiếng rống của voi cao vút trên 117 Decibels và được các voi khác nghe dù chúng ở rất xa nhau cả nhiều cây số. Đây là cách voi liên lạc với nhau để tập hợp đàn trong lúc di chuyển cũng như để tìm "ý trung vật" để làm tình.
Các đàn chim trời cũng thế. Tại Canada, vào đầu mùa Xuân hay cuối Thu, vịt trời thường bay thành đội hình chữ ^ hay đội hình thẳng rất có kỷ luật và rất đẹp mắt. Lúc bay chúng thuờng phát ra những hạ âm infrasounds để thay đổi đội hình mỗi khi gặp chướng ngại, như núi non hay luồng gió bất ngờ phía trước.
Dơi bay bằng sonar nghĩa là phát ra những vi âm đặc biệt để xác định chướng ngại vật hoặc con mồi.
Kết luận
Tạo hóa đã phú cho thú vật những giác quan đặc biệt để tự vệ và sinh tồn.
Chúng ta không nên xem thường những hành vi bất thường của thú vật được!
Một số quốc gia như Trung Quốc và Nhật Bản đã bắt đầu quan tâm tới các hành vi của động vật trong việc dự đoán thiên tai. Chuyện không phải dễ, nhưng đây là một sự khởi đầu đáng khích lệ.
Khoa học nhìn nhận động đất là một hiện tượng thiên nhiên từ thuở khai thiên lập địa, và có thể xảy ra bất kỳ nơi đâu và bất cứ lúc nào.
Có người thì cho rằng đây là một sự trừng phạt, sự nguyền rũa malediction của thần linh và của Trời đất.
Một tôn giáo lớn thì cho rằng đây là lẽ vô thường của vạn vật, một sự cộng nghiệp mà các nạn nhân phải gánh chịu.
Có nhiều người đặt nghi vấn vào việc thử bom nguyên tử trong lòng đất, và kỹ nghệ khai thác dầu hỏa có thể ảnh hưởng ít nhiều trong vấn đề động đất, nhưng đều bị các nhà khoa học cực lực bác bỏ hết.
Tùy theo nhận thức và tín ngưỡng của mỗi người, mà cái nhìn về hiện tượng động đất có thể khác nhau./.
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Tham khảo:
- Kirschvink Joseph L (2000). Earthquake prediction by animals USGS
http://earthquake.usgs.gov/learn/topics/animal_eqs.php
Montreal, March 12, 2011
Posts
No comments:
Post a Comment