Việt Nam Trong Vòng Luẩn Quẩn

Tổ hợp đầu tư này nêu quan điểm là muốn tăng trưởng bền vững về dài thì Việt Nam nên tận dụng quy luật thị trường để tiến tới phục hồi nhờ xuất khẩu hơn là trông chờ ở cách kích động của nhà nước. Trong giả thuyết lạc quan thì nếu số cầu của thị trường thế giới gia tăng bất ngờ, Việt Nam có thể xuất khẩu thêm để được ở vào cảnh thuận tiện hơn rồi tìm ra sự cân bằng giữa ba yêu cầu kể trên. Trong giả thuyết bi quan, tức là các thị trường xuất khẩu đều chưa khởi sắc, kinh tế Việt Nam có thể lại bị suy thoái nữa, tức là đụng đáy hai lần, và những khó khăn hiện tại sẽ còn gia tăng. Đây là một kịch bản rất đáng sợ cho Việt Nam. Nguyễn Xuân Nghĩa & Thanh Quang

...kinh tế Việt Nam có thể lại bị suy thoái nữa, tức là đụng đáy hai lần...

Thứ Tư mùng bốn vửa qua, hệ thống truyền thông chuyên đề về tài chính Bloomberg đã loan một bản tin đáng chú ý về hoàn cảnh lưỡng nan của Việt Nam. Đó là theo sự thẩm định của tập đoàn đầu tư Morgan Stanley, chính sách ngoại hối của Việt Nam rơi vào vòng luẩn quẩn. Nếu hạ giá đồng bạc để đẩy mạnh xuất khẩu thì lại bị khó khăn về ngoại hối khi thị trường hết tin tưởng vào giá trị của đồng bạc Việt Nam. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về vấn đề chuyên môn ấy qua phần trao đổi cùng nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa do Thanh Quang thực hiện sau đây.

Thanh Quang: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Hôm Thứ Tư mùng bốn vừa qua, hãng tin nổi tiếng trên các thị trường tài chính quốc tế là Bloomberg đã loan một bản tin về hoàn cảnh nan giải của Việt Nam trong chính sách ngoại hối của mình. Bản tin nói về lượng định mới nhất của tập đoàn đầu tư tài chính Morgan Stanley, là đồng bạc Việt Nam bị rơi vào vòng luẩn quẩn giữa mục tiêu đẩy mạnh xuất khẩu và yêu cầu duy trì niềm tin của thị trường. Vì vậy, chúng tôi xin đề nghị ông trình bày cho thính giả rõ nội dung của vấn đề xuyên qua những tin tức này.

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa ông, ta đang chứng kiến hiện tượng có thể gọi là "thông tin tức thời" của các thị trường tài chính quốc tế trong khung cảnh toàn cầu hóa. Nôm na là tin tức được loan rất nhanh, hầu như đồng loạt trên các thị trường của thế giới. Và những tin ấy cũng lập tức tác động ngược vào các thị trường theo vòng xoay của địa cầu. Tôi xin giải thích về bối cảnh....

- Hôm mùng bốn, hãng Bloomberg loan tin về tài liệu khảo sát của tổ hợp đầu tư Morgan Stanley với nhận định bi quan về số phận của đồng bạc Việt Nam. Qua bản tin, đặc phái viên của Bloomberg ngay tại thị trường tài chính Sàigòn còn nói đến dự báo của nhiều tập đoàn đầu tư quốc tế khác về tỷ giá đồng bạc từ nay đến cuối năm. Tình hình chung là không sáng sủa vì đồng bạc sẽ bị phá giá và vì thị trường tin là đồng bạc còn mất giá nên càng ghim chặt đô la Mỹ khiến Việt Nam càng khó xoay trở với khối dự trữ ngoại tệ có hạn để giữ giá đồng bạc. Thật ra, Bloomberg đi tin rất sớm vì mùng năm thì Morgan Stanley mới loan từ Singapore kết quả khảo sát của ba kinh tế gia họ gửi từ Singapore vào Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Qua Thứ Ba mùng 10, Bloomberg tường trình thêm là giới đầu tư quốc tế tránh không mua Công phố phiếu bằng bạc Việt Nam do Nhà nước phát hành vì e là đồng nội tệ của xứ này sẽ còn bị phá giá. Bối cảnh ấy cho thấy thông tin tài chính của thế giới quả là bén nhạy và cũng ảnh hưởng tới các thị trường, là điều mà người ta nên chú ý khi quyết định về chính sách.

Thanh Quang: Nếu chúng tôi hiểu không lầm thì có một mặt là hiện trạng kinh tế Việt Nam, cụ thể là hoàn cảnh bất trắc của đồng bạc, và mặt kia là dự kiến của thị trường, được loan tải rất sớm và có khi tác động ngược vào thị trường qua sự tính toán của giới đầu tư. Có phải như vậy không?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa đúng thế và đấy là điều ta cần chú ý trong kinh tế thị trường.

- Về dự kiến của thị trường, người ta có hàng loạt thông tin theo cùng một hướng. Như tập đoàn Australia & New Zealand Banking Group thì đoán Việt Nam sẽ phá giá đồng bạc 4% từ nay đến cuối năm để 18.500 đồng mới ăn một đô la. Tổ hợp Citigroup của Mỹ thì chờ đợi tỷ giá 18.100 đồng một đô la vào cuối tháng 12. Còn tổ hợp ngân hàng Hong Kong Shanghai của Anh thì tiên đoán là đồng bạc sẽ rớt giá tới mức 18.200 đồng. Trong khi ấy, giá chính thức của đồng bạc vào trưa Thứ Ba tại Hà Nội là 17.822 đồng một đô la, còn giá chợ đen có khi sụt tới 19.040 đồng mới ăn một đô la. Sự thể ấy cho thấy giới đầu tư tài chính quốc tế đều đoán Việt Nam còn phải phá giá đồng bạc nữa, khi dự kiến như vậy, họ bèn ghim lại đô la. Điều ấy giải thích vì sao trên thị trường giao dịch có hạn kỳ ba tháng, tiền Việt Nam có giá 19.230 đồng, coi như sụt hơn 7% so với đầu năm, và đồng thời, giới đầu tư không muốn mua Công khố phiếu nên phân lời loại có kỳ hạn năm năm đã tăng 21 điểm cơ bản trong tháng này. Khi phân lời tăng thì điều ấy có nghĩa là trị giá công khố phiếu giảm, vì ít được chiếu cố.

Thanh Quang: Có phải giới đầu tư dự đoán vậy là vì họ căn cứ trên hiện trạng kinh tế Việt Nam và những bài toán lưỡng nan đang đặt ra cho Chính quyền? Hiện trạng đó là như thế nào?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chúng ta trở lại báo cáo của các kinh tế gia của Morgan Stanley mà hãng tin Bloomberg đã trích dẫn. Họ chính xác nêu ra năm điểm thu hoạch được sau khi khảo sát tại chỗ và trực tiếp trao đổi với các doanh nghiệp, ngân hàng, giới tư vấn về đầu tư địa ốc, các nhà làm chính sách, các kinh tế gia và giới giao dịch mua bán ngoại tệ.

- Về triển vọng phục hồi, Morgan Stanley ghi nhận là cùng với triển vọng trong ngành thép, ngân hàng và bất động sản, các doanh nghiệp và viên chức hữu trách về chính sách có vẻ phấn khởi hơn so với sáu tháng trước. Tức là kế hoạch kích động kinh tế trị giá bảy tỷ đô la đã có ít nhiều công hiệu. Nhưng họ chú ý đến vai trò kích cầu rất lớn của tín dụng, tương tự như Trung Quốc và khác hẳn các nước Á châu kia. Tuy nhiên, do yêu cầu chính trị của Đại hội đảng, dự tính triệu tập vào đầu năm 2011, lẫn đòi hỏi kinh tế khi sản xuất đã chớm phục hồi, Việt Nam đang ở vào hoàn cảnh tế nhị về quản lý để lấy xuất khẩu làm đầu máy tăng trưởng mà vẫn cần dè chừng tiền kích thích sản xuất lại lạc đối tượng và thổi lên bong bóng đầu tư và nhất là phải quan tâm đến cán cân vãng lai và những biến động ngoại hối.

Thanh Quang: Nói về ngoại hối, có đúng Việt Nam đang ở trong một hoàn cảnh nan giải không?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa đúng vậy và yếu tố mạnh nhất chính là ngoại thương khi xuất khẩu vẫn giảm mà nhập khẩu lại tăng khiến Việt Nam bị nhập siêu gần bằng 23% Tổng sản lượng nội địa GDP. Riêng trong tháng 10 thì ta biết là số nhập siêu đã lên tới gần hai tỷ đô la.

- Nhưng báo cáo của Morgan Stanley còn nói tới quy luật tam giác có ba điều bất khả. Cụ thể là về chính sách, Nhà nước chỉ làm được hai trong ba điều. Đó là can thiệp vào thị trường ngoại hối để ấn định tỷ giá đồng bạc, hoặc giải tỏa kinh tế cho tự do, hoặc có định chế độc lập về lãi suất. Khi nhà nước hạ lãi suất hoặc trợ cấp lãi suất để kích thích kinh tế thì phải bị hao hụt cán cân vãng lai và chịu sức ép trên thị trường ngoại hối. Nôm na là đồng bạc bị mất giá. Khi quyết định mở rộng biên độ giao dịch đồng bạc một cách tiệm tiến thay vì phá giá một lần, người ta bị chênh mức giữa thị trường chính thức và thị trường tự do, tức là đô la lặn mất và dự trữ ngoại tệ của nhà nước bị hụt. Việt Nam gặp cảnh ngộ ngặt nghèo đó và được Ngân hàng Phát triển Á châu, Ngân hàng Thế giới và Chính phủ Nhật cấp tốc cho vay để nâng mức dự trữ ngoại tệ nhưng lại bị nhập siêu nên mới rơi vào vòng luẩn quẩn. Muốn có đồng bạc rẻ để đẩy mạnh xuất khẩu thì tiền càng mất giá và đô la càng khan hiếm khiến nhà nước càng cần thêm dự trữ ngoại tệ để bảo vệ đồng bạc. Đây là bài toán nan giải về chính sách, nhưng không là nan đề duy nhất.

Thanh Quang: Thế thì các nhà đầu tư quốc tế còn nhìn ra những vấn đề gì khác nữa?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trước hết là những yếu kém cơ cấu khiến Việt Nam bị khiếm hụt lưu cữu - suốt bảy năm qua - trong giao dịch ngoại thương chứ không chỉ bị nhập siêu nhất thời vì sự suy sụp của các thị trường xuất khẩu trong một chu kỳ suy thoái. Thứ hai, khi tung ra biện pháp kích thích kinh tế qua tín dụng có trợ cấp thì một khoản tiền đáng kể lại chảy vào thị trường bất động sản và khu vực xây cất, thí dụ như ngành thép. Trong một kỳ trước, chúng ta có đề cập đến hiện tượng các vòi nước nghẽn nên nước bơm không đúng chỗ, có nơi vẫn bị hạn hán có nơi lại úng thủy. Việc kích cầu cũng thế, đã làm bất động sản tăng giá trong khi số tiêu thụ gia tăng của ngành thép lại không giúp ích gì cho xuất khẩu để giảm mức nhập siêu. Vì vậy, báo cáo của Morgan Stanley đánh giá là Việt Nam đã theo đuổi một chính sách ngắn hạn, tức là phản ứng nhất thời, thay vì nhắm vào mục tiêu cải cách trong dài hạn nhân vụ suy thoái kinh tế. Bây giờ, khi đã rơi vào vòng luẩn quẩn thì rất khó ra. Giới đầu tư quốc tế mà nhận định như vậy thì càng lánh xa và vòng luẩn quẩn ấy đang xoáy xuống là điều người ta bắt đầu thấy ra.

Thanh Quang: Câu hỏi cuối, thưa ông, kết luận chung cuộc của các kinh tế gia của Morgan Stanley là gì?

Nguyễn Xuân Nghĩa: - Dù kinh tế đã chớm hồi phục, Việt Nam vẫn ở trong cảnh ngặt nghèo vì chính sách kích cầu dẫn tới hệ quả là đào sâu thiếu hụt ngoại thương, nâng cao bội chi ngân sách và gây ách tắc về thanh khoản cho sinh hoạt kinh tế. Tình trạng mất cân bằng trong cán cân vãng lai tất nhiên chuyển qua mối họa về ngoại hối. Tước mắt thì lãnh đạo Viêt Nam phải cân nhắc một thế quân bình tế nhị giữa ba yêu cầu. Yêu cầu thứ nhất là muốn yểm trợ tăng trưởng trước khi đảng họp Đại hội; thứ hai là muốn chuyển từ việc phục hồi nhờ chính sách kích thích qua phục hồi nhờ xuất khẩu; và thứ ba là xử lý với từng khó khăn mà vẫn đảm bảo được một đà tăng trưởng bền vững trong ngắn hạn và trong trường kỳ.

- Tổ hợp đầu tư này nêu quan điểm là muốn tăng trưởng bền vững về dài thì Việt Nam nên tận dụng quy luật thị trường để tiến tới phục hồi nhờ xuất khẩu hơn là trông chờ ở cách kích động của nhà nước. Trong giả thuyết lạc quan thì nếu số cầu của thị trường thế giới gia tăng bất ngờ, Việt Nam có thể xuất khẩu thêm để được ở vào cảnh thuận tiện hơn rồi tìm ra sự cân bằng giữa ba yêu cầu kể trên. Trong giả thuyết bi quan, tức là các thị trường xuất khẩu đều chưa khởi sắc, kinh tế Việt Nam có thể lại bị suy thoái nữa, tức là đụng đáy hai lần, và những khó khăn hiện tại sẽ còn gia tăng. Đây là một kịch bản rất đáng sợ cho Việt Nam.


NGUYỄN XUÂN NGHĨA & THANH QUANG

---